محبوبترینها
از کجا بفهمیم قاشق چنگال اصل است | قاشق چنگال تقلبی نخرید!
با چاپ روی وسایل یک کسب و کار پرسود بسازید
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1799373564
سيري در انديشه سياسي سيد قطب (2)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
سيري در انديشه سياسي سيد قطب (2) نويسنده: سيد محمد مهدي حسيني فائق * 3-4- دوره راديکال (66-1356) سيد اين دوره را در زندان و بيشتر ايام زندان را در بيمارستان زندان سر کرد، وي در بيمارستان هم امکان نوشتن را داشته است. بنا بر برخي از نوشته ها سيد قطب در 1964 با دخالت هاي عبدالاسلام عارف رئيس جمهور وقت عراق آزاد شد که پس از آزادي به فردي تبديل شد که بقاياي طرفداران و حاميان اخوان در اطرافش گرد آمدند (کوپل، 1366: 41). وي در اين ايام نگارش تفسير في ضلال القرآن را به پايان برد. کتاب هايي از جمله هذا الدين، المستقبل لهذا الدين، خصائص التصور الاسلامي و معالم في الطريق را نوشت که کتاب اخير پس از آزاد شدنش از زندان در سال 1964 منتشر شد. وي در اين کتاب افراطي ترين نظرياتش را که متاثر از ابوالاعلي مودودي بوده مطرح کرده است. در اين کتاب سيد قطب به وجود تفاوت بين نظام اجتماعي مبتني بر نظام ديني و نظام اجتماعي غير ديني تاکيد مي کند و نظام هاي حاکم در همه جوامع و لذا جمله جوامع مسلمانان را نظام هاي جاهلي مي خواند و اسلام گرايان را به آمادگي براي برپايي جايگزين انقلابي اين نظام هاي جاهلي فرا مي خواند. در ادامه مقاله به شرح نکات کليدي که توسط سيد قطب که در اين کتاب مطرح شده پرداخته شده است. بررسي کنندگان تحول فکري سيد قطب معتقدند تند روي او پس از سال 1952 م آشکار شد. وي در همين دوره عضو اخوان المسلمين شد. اما پس از سال 1954م که همراه هزاران تن از شخصيت هاي اخوان در نتيج? برخورد نخست جمال عبدالناصر با اخوان، براي نخستين بار وارد زندان شد، چيزي درباره حاکميت و جاهليت ننوشت. وي در زندان به نگارش تفسير مشهور"في ضلال القران" اقدام نمود و در اين تفسير براي اولين بار ايده حاکميت و نگرش جاهليت را مطرح کرد (رضوان السيد، 1383: 37). 4- مانيفست گروه هاي اسلام گرا (کتاب معالم في الطريق) معالم في الطريق ثمره زندگي قطب و اوج آثار ادبي و فکري سيد قطب است که قسمت اعظم آن به موعظه اسلامي ربطي ندارد و سند مهمي است که به ايدئولوژي جنبش اسلامي مربوط مي شود. اقدامات گرايشات عمده جنبش مذکور، در اصولي که در کتاب معلم في طريق مندرج است به روشي به چشم مي خورد و بدين ترتيب بود که معالم في الطريق در نهايت به مانيفست اغلب جنبش هاي اسلامگرا تبديل شد. به عبارتي معالم في الطريق دروازه رسيدن به ايدئولوژي جنبش اسلامي دهه 1970 مي باشد. کتاب معالم في الطريق در واقع يک اثر کاملاً جديد نبود بلکه چهار بخش از سيزده بخش آن، از کتاب في ضلال القرآن گرفته شده بود که در حد فاصل سال هاي 1953-1964 بيشتر در زندان، پيرامون تفسير قرآن نوشته شده بود. حال به بررسي محتواي ايدئولوژيک معالم في الطريق مي پردازيم و اينکه به قول طارق البشري روشن فکر مصري، چرا و چگونه اين اثر به "چه بايد کرد" جنبش اسلامي تبديل شد؟ کتاب معالم في الطريق "سيد قطب در سال 1964 در زمينه رويارويي فرهنگ اسلامي با چالش هاي معاصر نوشته شد و به عقيده رضوان السيد اين کتاب بيانيه بنيادين احزاب مبارزه جوي اسلامي شد. سيد قطب بر ميراث انتقادي نويسندگان اسلام گراي دهه 40 و 50 و بويژه مودودي و ندوي تکيه زد تا از خاستگاه فکري ايده "حاکميت الهي" که آن را ستون فقرات الگوي اسلامي و هويت اختصاصي اسلام قرار داده بود، سخن مشخص در باب فرهنگ و سياست بگويد، در نظر سيد قطب، قضاوت درباره هر آنچه در سرزمين هاي مسلمانان جريان دارد با يک پرسش اساسي ممکن است: اينکه چه کسي در عرصه انديشه و فرهنگ و سياست و حکومت، حکم مي راند؟ خدا (شريعت خدا) يا طاغوت (قوانين، رجال و نظام هاي طاغوتي)؟! هدف تلاش هاي فرهنگي اسلامي در دهه 50 تدوين نشانه هاي الگوي اسلامي در رويارويي با "تمدن عصر گمراهي" بود. اما اين تمدن گمراهي "امر خارجي و گمراه کننده" نبود. بلکه در قالب شيوه هاي زندگي و انديشه و نظام سياسي مسلط در درون سرزمين مسلمانان نمود يافته بود. اين مبارزه سياسي و فرهنگي مي بايست از پنجه در افکندن با دشمن ناشناخته خارجي به رويارويي با طاغوت مسلط داخلي تغيير يافت. زيرا اگر اسلام در زمينه سياسي مسلط نمي شد ديگر نمي توانست در داخل سرزمين هاي اسلامي جايي داشته باشد. از اين رو لازم بود تا اسلام گرايان مخلص – هر چند شمارشان اندک – در تشکلي پيشتاز، يگانه شوند و طاغوت سياسي دروني را درهم بکوبند تا شريعت خدا بر سرزمين تاريخي اسلام حکم براند، پس از آن در مسئله اي حرفي براي گفتن خواهد داشت. سيد قطب چنين ادامه مي دهد که بسياري از مدعيان زيرک و حاکمان، از اسلام گرايان دربار? برنامه فرهنگي و سياسي شان خواهد پرسيد، به همه آنان مي گوييم: برنام? ما الهي، قرآني و نبوي است و شما همگي بدون برنامه و فلسفه و تنها با طاغوت و طغيان بر ما مسلط شده ايد. به زودي ما به قدرت خواهيم رسيد و خواهيد ديد ما چه برنامه و فلسفه اي براي حکومت داريم، اما پيش از آن با ذکر جزئيات و ورود به چالش هايي که تنها به سود جاهليت رايج است، خود و فرصت خود را تباه نمي کنيم. اين همان نقطه تحولي است که وظيفه فرهنگ اسلامي را به بسيج نظامي جوانان مسلمان، با هدف دستيابي به قدرت، براي غلبه بر چالش هاي سياسي داخلي منحصر کرده است (رضوان السيد، 1383: 24) در بخش مقدماتي "معالم في الطريق" مفهوم و مقصود اين کتاب به آشکارا بيان شده است و اينکه امروزه بشريت بر لبه پرتگاه قرار گرفته است و خطر نابودي، او را تهديد مي کند و ذکر اين مطلب که در تحليل نهايي هم ايدئولوژي هاي فرد گرا و هم جمع گرا هر دو شکست خورده اند، اکنون در بحراني ترين دورانها به هنگامي که آشوب و سر در گمي حاکم است نوبت اسلام رسيده است و فرصتي براي امت اسلامي است که نقش خود را ايفا کند ... عصر اسلام است، اسلامي که اختراعات مادي اين جهان را رد نمي کند بلکه آن را اولين وظيفه بشر مي داند، زيرا خداوند، انسان را خليفه خود در جهان قرار داده است- تا تحت بعضي شرايط- به عبادت خدا بپردازد و اهداف انساني را تحقق بخشد. 5- مفاهيم اساسي در گفتمان سياسي سيد قطب 5-1- جامعه اسلامي و جامعه جاهلي از ديدگاه سيد قطب، اسلام جز دو نوع از جوامع را نمي شناسد: جامعه اسلامي و جامعه جاهلي. جامعه اسلامي جامعه ايست که اسلام در ابعاد عقيده: عبادت، شريعت، نظام، خلق و سلوک در آن پياده مي شود، نه آن جامعه اي که در بردارند? گروهي از مردم باشد که خود را مسملمان مي نامند. ولي قانونشان، شريعت اسلام نيست؛ جامع? جاهلي هر جامعه اي جز جامع? مسلمان است. و به تعبير دقيق تر، هر جامعه اي که عبوديت آن خالص و منحصر براي خدا نباشد. با اين تعاريف همه جوامع موجود امروز بر روي زمين، جوامع کمونيستي و دوگانه پرست ... و يهودي و نصراني، جوامع جاهلي هستند (مرادي، 1382: 12). سيد قطب "عقيده" را عنصر تمايز بخش جوامع جاهلي و اسلامي و حتي جوامع پيشرفته و عقب مانده مي داند، زيرا روح پيشرفت هم عقيده است. "اما هنگامي که ماده در هر شکلش ارزش برتر به نماد آيد ... چه در شکل نظريه، چنانکه در تفسير مارکيستي تاريخ آمده و چه در شکل توليد مادي که در آمريکا و اروپا ديده مي شود"، چنين جامعه اي، جامعه اي عقب مانده يا به اصطلاح اسلامي اش جامعه جاهلي است (مرادي، 1382: 12). جامعه اسلامي جامعه ايست که اسلام در آن اجرا مي گردد. اسلام يعني ايمان، ستايش، خداوند، قانون گذاري، سازمان اجتماعي (تئوري) خلقت و (شيوه) رفتار. جامعه جاهلي جامعه ايست که اسلام در آن اجرا نمي شود. جامع? جاهلي نه بر اساس ايمان استوار است نه بر پايه جهان بيني اسلامي، نه ارزش ها، نه مفهوم تساوي حقوقي، نه خلقت و نه شيوه رفتاري آن. بنابراين جامعه اي که قانونش بر اساس قانون الهي استوار نيست نمي تواند جامعه باشد هر چند که افراد آن جامعه ادعاي مسلماني داشته باشند. جامعه اسلامي از ديدگاه سيد قطب مخالف با جوامعي است که نظام هاي پنج گانه غربي (در انديشه مارکس) به خود ديده اند، يعني نظام دوره تمدن اوليه، برده داري، اقطاعي، سرمايه داري و سوسياليسم که در راه کمونيسم است، زيرا جامعه اسلامي بر عکس نظام هاي غربي که تناسب شرايط تاريخي معيني پديد آمده اند، از آغاز پيدايي اش مبتني بر شريعت الهي کاملي است. جامعه ي اسلامي شريعت را نساخته است بلکه شريعت است که جامعه اسلامي را ساخته است، بر عکس قوانين زميني اي که جوامع ما توليد کرده اند. شريعت اسلامي بر چهره ويژگي استوار است که آن را بر ايجاد جامعه اسلامي توانا مي سازد. نخست، ساخته خدايست که ماهيت آفريده هايش را مي شناسد و شريعت او متناسب با مقومات (عناصر) بشري و عمومي مشترک و اصول ثابت فطرت است. دوم، اين شريعت در شکل مبادي کلي و عامي آمده است که اجرا شدن و انشعاب در جزئيات نو شونده و اصول متغير را بر مي تاباند. سوم، اين مبادي عام شامل همه مباني حيات انساني – فرد و جامعه و دولت و روابط بين المللي و زندگي سياسي و اقتصادي و اجتماعي و حقوقي – مي باشد. چهارم، مبادي اجتماعي اي که شريعت بر پايه آنها قرار دارد، پيشرو است و شريعت را به جلو حرکت داده است و هنوز بر پايه اين نقش توانا است زيرا هميشه از اوضاع اجتماعي موجود پيشي گرفته است (مرادي، 1382: 13-14). 5-2- حاکميت حاکميت يکي از بنيادي ترين مفاهيم در انديشه ي قطب است؛ به اقتضاي "لا اله الا الله" هيچ حاکميتي جز براي خدا نيست و هيچ شريعتي جز شريعت خدا و هيچ سلطه اي براي کسي بر کسي نيست، زيرا هر گونه سلطه از آن خداست. سيد قطب در طرح اين ايده و نظريه نيز از ابوالاعلي مودودي نيز متاثر بود که حاکميت خدا را در مقابل حاکميت بشر قرار مي داد و تکيه بر هر منبعي جز خدا را در تنظيم امور جامعه در مقابل توحيد مي شمارد. مفاهيم حاکميت الهي در ديدگاه سيد قطب بر دو پايه قرار دارد: عبوديت تنها براي خدا و رهايي از حاکميت بشر يا سلط? طاغوت ها است که شامل همه نظام هاي دموکراتيک – سوسياليست و سکولار مي شود. اجتهاد در اموري از شريعت است که نصي درباره آن ها نيست، هر چند مشروعيت اين اجتهاد نيز منوط به سياست حاکميت الهي و عمل به شروط آن است، از اين جهت که صاحب آن (مجتهد) قداستي از نسخ قداست قدرت ديني کليسا که روزگاري در اروپا حاکم بود، سبک نکند. سيد قطب حاکميت را داراي 7 ويژگي مي داند، ربانيت، ثبات، شمول، توازن، مثبت گرايي، واقع باوري و توحيد، حقيقت اين است که وي بيشتر اين ويژگي ها را در ضديت و مخالفت با تمدن غربي ريخت بندي کرده است: براي مثال "ربانيت" در ضديت با مکتب هاي فلسفي انسان گراي غربي است، "ثبات" در مقابل نظريات تکامل، "توازن" در ضديت با افراط مکتب هاي فلسفي و تک بعد نگريي آنها، "مثبت گرايي" ضد منفي بافي اتوپياهاي فلاسفه، "واقع باوري" ضد خيال پردازي فيلسوفان و اديبان (حنفي، بي تا: 239). از بسياري از سخنان سيد قطب به صراحت يا اشاره بر مي آيد که وي جوامع مسلمانان را به دليل تن در ندادن به حاکميت الهي يا تلاش نکردن براي برپايي آن تکفير مي کند: مشقت بزرگي که امروزه دامن گير جنبش هاي اسلامي حقيقي شده ... وجود اقوامي از نسل مسلماناني است که در سرزمين نهايي زندگي مي کنند که روزگاري دارالاسلام بود و دين خدا بر آن حاکميت داشت ولي اين اقوام حقيقتاً اسلام را رها کرده اند و تنها اسم آن را ابراز مي کنند. اين اقوام از لحاظ عقيدتي و واقعي مقولات اسلام را منکر شده اند. هر چند گمان مي کنند که به لحاظ عقيدتي به اسلام متدينند (سيد قطب، 1957-1952: 238-239). وي تعريف تازه اي از دارالاسلام و دارالحرب ارائه مي کند تا آن زمان سابقه نداشته است: تنها يک دارالاسلام و آن همان است که دولتي اسلامي در آن برپا و شريعت خدا بر آن حاکم است و حدود خدا اقامه مي شود و مسلمانان يار و دوست يکديگرند. جز اين دارالحرب است و رابطه مسلمانان با آن يا جنگ و پيکار است يا صلح بر مبناي امان (مرادي، 1382: 7). پي نوشت ها : * دانشجوي کارشناسي ارشد پيوسته،رشته معارف و علوم سياسي، ورودي 1382، دانشگاه امام صادق (ع) منبع:پايگاه نور ش 37 ادامه دارد... /ج
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 618]
-
گوناگون
پربازدیدترینها