محبوبترینها
از کجا بفهمیم قاشق چنگال اصل است | قاشق چنگال تقلبی نخرید!
با چاپ روی وسایل یک کسب و کار پرسود بسازید
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1799487959
جلوه رمانتيسم مثبت در آثار سهراب سپهري و ايليا ابوماضي (1)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
جلوه رمانتيسم مثبت در آثار سهراب سپهري و ايليا ابوماضي (1) نويسنده:*دکتر کبري روشن فکر چکيده مکتب رمانتيسم در ادبيات معاصر دو چهره نمايانده است؛ چهره اي عبوس و سياه که ناشي از بدبيني اديب نسبت به زندگي است و چهره گشاده و خندان که براي نويسنده يا شاعر و جامعه بشارت روزي بهتر را دارد. در نوع دوم ايليا ابوماضي به عنوان نمونه اي از ادباي مثبت نگر معاصر عربي با سهراب سپهري نماد شاعر خوشبين پارسي گوي قابل ذکر و مقايسه هستند. اين مقاله مي کوشد تا با تراز نمودن اشعار اميدبخش دو شاعر، نقش حساس ادبيّات را در جامعه متذکر شده رسالت فکري دو شاعر را در ترويج انديشه هاي متعالي مثبت تبيين نمايد. واژه هاي کليدي: رمانتيسم، خوشبيني، شعر معاصر عربي، شعر معاصر فارسي، ايليا ابوماضي، سهراب سپهري. مقدمه قرون هيجده و نوزده ميلادي، انسان را از زاويه اي جديد مي نگرد و رومانتيسم درصدد است تا همه چيز را به خدمت انسان درآورد. رمانتيسم براي زندگي فلسفه اي نو مي آفريند و به قصد خدمت به انسان، هنرو ادبيّات را به تسخير گرفته، تمناي دروني انسان را ميل فرونشاني دارد. بروز رمانتيسم را در ادبيّات مشرق زمين به قرن نوزده ميلادي بر مي گردانند. ما در اينجا در صدد تبيين و تشريح اين مدرسه ادبي نيستم چرا که طول و عرض اين مکتب گنجايش يک مقاله را ندارد و تنها بررسي تعاريف و حدودي که براي آن برشمرد اند خود فرصتي مجزا را مي طلبد. از سويي صاحب نظران زيادي در اين زمينه وارد گشته اند که امر را بر نويسنده اين مقاله آسان نموده اند. لذا با يک تعريف مجمل از اين مکتب و بيان مهمترين اصول آن به انواع آن مي پردازيم: رمانتيسم «مکتب بسيار پيچيده و آشفته اي است.»(سيد حسيني،178،1376) در واقع «جمع اضداد و آميزش انواع مختلف ادبي است.»(همان) برنامه رومانتيکها برنامه مبارزه است.(همان،179) که «نوعي آزاديخواهي در هنر» را مي طلبد(همان) نوآوري در موضوع و قالب گفتار، ويژگي بارز اين مدرسه ادبي است. رمانتيستها قالب متداول گفتار را نپذيرفته، پيشنهادهاي جديدي را در زمينه عرضه داشته اند که در عين داشتن نکات مشترک، در شيوه هر کدام تفاوتهايي با ديگران مشهود است. در زمينه محتوا نيز مسائل مهمي چون عشق به طبيعت، عشق به ميهن و عشق به انسانيّت در کنار شعر تأملي، حزن، دلسوزي و نجات بشريت مورد نظر بوده است (مندور،93،1361). ميزان پردازش اديب به چنين مسائلي و جاري شدن در جاده اعتدال يا خروج از آن وي را از فراز فرزانگي به نشيب پوچگرايي سوق مي دهد. به عبارت ديگر رمانتيسم در ادبيّات در دو بعد نمود پيدا مي کند. در بعد منفي که «بيماري قرن»(سيد حسيني، 184) خوانده مي شود حاکي از تجاربي تلخ است که روح سرگردان انسان معاصر را به پرتگاه «نيستي» فرا مي خواند و از شعر تا داستان و تئاتر را در تسخير خود مي گيرد. از سويي اديان و عرفان شرقي به کمک ادبيّات شتافته او را از پوچي مي رهاند. نويسنده و شاعر با تأسي از روح معنوي حاکم بر افکارش، نويد رهايي از بن بست فکري را دارد. خوشبيني، اميد، انتظار، زيبايي پرستي و بسياري واژگان نظير آن که ريشه در ادبيّات عرفاني دارد از قلم اديب معاصر تراويده، اضطراب انسان را در عرصه زندگي تخفيف مي بخشد و مدرسه اي را بنيانگذاري مي کند که مي توان آن را رمانتيسم سپيد خواند. تلاش نويسنده در اين مقاله آن است که با جستجوي اين تفکر در آثار دو شاعر معاصر ايراني و عربي و با کاوش در فلسفه زندگيشان، نقش چنين بينشي را در ادبيّات بازشناخته با دقّت نظر در اشعار آنها به بيان موارد تشابه و برخي تفاوتها در نوع پيام يا پيام رساني به اين نتيجه برسيم که ادبيّات ماندگار و بدون زمان و مکان، آن است که همواره رو به بلندا داشته و در عين کاوش در ژرفا، همراهي موافق براي درمان قطعي دردهاي مخاطب و نه تسکين آنها باشد. سپيد انديشي در شعر سهراب سپهري شاعر نوپرداز و هنرمند نامي معاصر ايران، همگام با ادباي رومانيست، مضامين و صورت شعر نو را اختيار مي کند. گر چه وجود عنوانهايي چون «رو به غرب»(سپهري،7،1368) «دلسرد»(همان،10)، «دره خاموش»(همان،13) و کاربرد فراوان ترکيبها و عبارتهايي چون «روي غمي راه افتاده ام»(همان،56)، «گورستان به زندگي ام تابيد»(همان)، «ابديت غم»(همان)، «مرغ سياه»(همان،20)در «مرگ رنگ»(همان، 19) همگي حاکي از حزن رمانتيکي اوست؛ اما در کنار اين نگرش، به شواهد زيادي در ديوان برمي خوريم که نشان از اميد و حرکت دارد و تاييد محکمي بر اين ادعاست که رمانيسم سهراب از نوع سپيد است. او هيچگاه در نوميدي در جا نمي زند و با طلوع اميد، بشارت زندگي مي دهد: «پس از لحظه هاي دراز بر درخت خاکستري پنجره ام برگي روييد و نسيم سبزي، تار و پود خفته مرا لرزاند». (همان،40) طولاني شدن اندوه که درخت خاکستري پنجره، نمادي از آن است حاکي از غمبار بودن لحظات شاعر است، اما روييدن برگ و وزش نسيم سبز هر دو نمود حرکت و برکت است. از سويي خوشبيني در ديدگاه ايليا ابوماضي شاعر متفائل عربي(*) نيز تعريف خوبي از خود ارايه مي دهد. «تفاول يعني ايمان به آينده واميد به رهايي»(جيده،188،1980) و ابوماضي با نگرشي خوشبينانه در اشعار متعدد خود بر زندگي لبخند مي زند. در قصيده «ابتسم»(ديوان،655) او براي همه دردمندان و چاره جويان نسخه اي واحد را تجويز مي کند. به اعتقاد وي لبخند درماني، راه حل همه مشکلات روحي، جسمي، فردي و اجتماعي است. او در اين قصيده که در قالب مناظره و گفتگوي دردجويانه ارايه گرديده چون طبيبي خوشرو، سبکباري را به مخاطب مضطرب خود پيشنهاد کرده با استدلال، از بار غم وي مي کاهد:او مي گويد: قال السماء کئيبه! و تجهما قلت: ابتسم يکفي التجهم في السماء گفت: آسمان غمگين است و روي در هم کشيد گفتم بخند که همان ابري آسمان بس است. قال الصبا ولّي! فقلت له: ابتسم لن يرجع الأسف الصبا المتصرمّا گفت: (دريغ که) جواني رفت. گفتم خنده بر لب زن چرا که تأسف خوردن، جواني پشت کرده را باز نمي گرداند. در پايان اين قصيده با منش واقع گرايانه و عقل مدار پس از قيل و قالها آخرين پاسخ او اين است که: قلت ابتسم مادام بينک و الردي شبر فانّک بعد لتن تتبسّما -گفتم لبخند بزن چرا که بين تو و مرگ تنها يک وجب فاصله بوده و بعد هرگز نخواهي خنديد. «ايليا» در قصيده «ابسمي» (همان،124) بار ديگر شادبودن را به پيشگاه بشريت عرضه مي دارد. او در اينجا با استفاده از ساختار «فعل امر» و با کاربرد آن در معناي تمنّي، طبيعت را براي الگوپذيري پيشنهاد مي کند. شاد بودن همچون سپيده دمان و چون ستارگان که شاهد زيبايي است و بهترين نمود زيبايي را در طبيعت مي توان جست و انسان زيبا پسند در برترين حالتها، مي تواند روياي زيبايي را ديده با لبخند، بدان رويا تحقق بخشد. قصيده «ابسمي» مالامال از خوشبيني و اميد است و ارزش بارها خواندن را در هر زمان و هر مکان دارد. خوشبيني، دارويي است که خبره ترين روانشناسان و روانکاوان در همه ادوار و زمانها براي انسان تجويز نموده و مي نمايند و شاعر ما مي گويد: ابسمي کالورد في فجر السماء و ابسمي کالنجم ان جنب المساء -بخند همچون گل سرخ در شفق صبحگاهي و چو ستارگان شبانگاهي. و اذا ما لفّن الثلج الثري و اذا ماستر الغيم السماء و آنگاه که برف بر زمين نشيند و آنگاه که بر آسمان را پوشاند. و تعّري الروض من ازهاره و تواري النور في کهف الشتاء و به وقت غارت رفتن گلهاي بوستان و به گاه پنهاني نور در دالان شب. فاحلمي بالصيف ثم ابتسمي تخلقي حولک زهراً و شذاء به گرماي تابستان بيانديش و بخند تا دور و برت از گل و بوي خوشش پر شود و اذا سرنفوساً انها تحسن الاخذ فسرّي بالعطاء آنگاه که جانها با نيکبخشي شاد گردند، پس با بخشش شاد کن. و اذا أعياک أن تعطي الغني فافر حي أنّک تعطين الرجاء و اگرمالي براي بخشش نداشتي با اميد بخشي شادکام باش. از مهمترين نکات قابل ذکر در اين 6 بيتي، استفاده از صيغه امر براي مفرد مونث است. شايد که به او به تجربه ثابت شده که زنان بيشتر و زودتر از مردان محزون مي شوند يا تبسمشان گره گشاتر از ديگران است. نکته ديگر آواي کلام ، وزن و قافيه ابيات است که نوعي سهولت و نشاط را با خود همراه دارد . از همين منظر سهراب با يادآوري خوبيهاي زندگي، گل اميد را در باغ انديشه شنونده مي نشاند. «در گلستانه» سهراب؛ «زندگي خالي نيست مهرباني هست، سيب هست، ايمان هست آري تا شقايق هست،زندگي بايد کرد. (سپهري،188) بنابراين زيبايي پرستي، راهي است که هر دو شاعر در زندگي آن را جسته، همگان را بسوي آن فرا مي خوانند. «ايليا ابوماضي» بار ديگر با استفاده از صيغه امر مجازي که اسلوب غالب در اشعار اين چنيني وي مي باشد در قصيده «عش للجمال» (ديوان،723) فريباييهاي طبيعت را يک به يک خاطر نشان شده، فلسفه زيستن را در همين زيباييها مي جويد. او در اخوانيات خود نيز طبيعت را به دوستان هديه مي دهد. در قصيده «لا يدرک الهرم النجوم»(همان،184) شاعر، دوست خود مسعود سماحه را با اسماء و صفات طبيعت گلباران مي کند. واژگاني چون شهد، سحاب، هضاب، ثلوج، جنات، اطيار، غاب، لجين، شهاب، غراب، فجر، و روض همه نشانگر حس زيبايي شناسي شاعر و عشق او به طبيعت است. ايليا در قصيده «الطبيعه»(همان،183) نيز با ديدن طبيعت، غمها را به فراموشي مي سپارد: روض اذا زرته کئيبا نفّس عن قلبک الکروبا -بوستاني که چون محزوني بدان بنگري غمها از دلت رخت بر بندد. و در غمبارترين لحظات سهراب، زندگي مي تراود: «چه سيب هاي قشنگي! (حيات نشئه تنهايي است».(سپهري،124) طبيعت و زن در نقش مادري دو عنصر اميدبخش در شعر سهراب است. شاعر پارسي گو با همه جايگاهي که براي «ابديت غم»(همان،56) در تصور خود مي پروراند. اما در پايان، بشارت حيات و محبّت دارد: «گلهاي اقاقيا در لالايي مادرم مي شکفد: ابديت در شاخه است».(همان،57) در چنين ديدي، شعاير مذهبي را نيز بايد در ارکان طبيعت جست: «من مسلمانم قبله ام يک گل سرخ جانمازم چشمه، مهرم نور دشت سجاده من من وضو با تپش پنجره ها مي گيرم در نمازم جريان دارد ماه، جريان دارد طيف سنگ از پشت نمازم پيداست: همه ذرات نمازم متبلور شده است من نمازم را وقتي مي خوانم که اذانش را باد، گفته باشد سر گلدسته سرو من نمازم را، پي تکبيره الاحرام علف مي خوانم پي «قد قامت» موج کعبه ام بر لب آب کعبه ام زير اقاقي هاست کعبه ام مثل نسيم، مي رود باغ به باغ ، مي رود شهر به شهر حجرالاسود من روشني باغچه است.» (همان،90-91) هم چنين ابوماضي، اين مسيحي خسته از بشر به طبيعت رو آورده، آيين ديني خود را از کتاب مذهبي تا نماز، دعا و ديگر مراسم در آن مي جويد: (ابوماضي، 149). و ليک الليل راهبي و شموعي الشهب و الارض کلها محرابي - و بايد که شب دليل و راهبر م باشد و شهابها و زمين محرابم. و کتابي الفضاء اقرء فيه سوراً ما قرأتها في کتاب - و کتابم بيکران آسمان که در آن سوره هايي خوانم که در هيچ کتاب نخوانده ام. و صلاتي الذي تقول السواقي و غنايي صوت الصبا في الغاب آواي جويباران نمازم و زوزه باد در بيشه سرودم. اين سخنان به معناي بي اعتقادي دو شاعر نيست که در شعر هر دو به نمونه هاي زيادي از باور ايمان و اعتقاد به خالقي يکتا برمي خوريم. از اين فراتر در اثار سهراب و ايليا، رايحه «عرفان»مشام را مي نوازد. سهراب وقتي از «مردمان سر رود» سخن مي گويد آنها را مؤمن به خدا توصيف مي کند: «بي گمان پاي چپرهاشان جاپاي خداست» (سهراب ،163). و در «انتهاي حضور» او، «پيچکي دور تماشاي خدا خواهد پيچيد»(همان،195) که شاهدي است بر باور محکم وي به اين امر که «بايد به ملتقاي درخت و خدا رسيد».(همان،181). پي نوشت ها: ايليا ابوماضي، شاعر معاصر عربي که در سال 1889در روستاي ميدثه لبنان متولد شد. در سال 1902بر اثر فشار فقر به مصر مهاجرت مي نمايد. اولين ديوان شعري او با نام تذکار الماضي در سال 1911به بازار عرضه مي شود. در همين سال به خاطر مشکلات سياسي موجود در لبنان به آمريکا مي گريزد و در آنجا با ديگر مهاجران دور از وطن، انجمن قلم را راه اندازي مي کند. سردبيري المجله العربيه، رحله الفتاه، مرآه الغرب و السمير از ديگر فعاليتهاي ادبي اوست. در سال 1975پس از يک دوره طولاني بيماري به ابديت مي پيوندد. از او ديواني بر جا مانده است(ر ک:روشنفکر، 1376، ص224-234) (عضو هيأت علمي دانشگاه تربيت مدرّس، استاديار گروه زبان و ادبيّات عرب)* منبع:پايگاه نور- ش 13 /ن
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 569]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها