محبوبترینها
از کجا بفهمیم قاشق چنگال اصل است | قاشق چنگال تقلبی نخرید!
با چاپ روی وسایل یک کسب و کار پرسود بسازید
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1799518978
عطار،تمثیل و سمبولیسم عرفانی (2)
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: عطار،تمثیل و سمبولیسم عرفانی (2)
در ادامه ...پیشتر نیز گفتیم كه طرح داستانی بعضی از حكایتهای عرفانی را میتوان گرفت و بر اساس آن، طرحی گسترده‌تر و متناسب با پیامی كه خود در نظر داریم، بازسازی كرد.فی‌المثل می‌دانیم كه شكستن ن‍َف‍ْس یا خودشكنی از مشهورات عرفانی و مفهومی مشاع در اغلب وصایای پیران راهنما و مرشدان طریق به مریدان و نوسفران عرصة سلوك است. عطار در مصیبتنامة خود برای تفهیم این مهم به مخاطبان خود و به منظور هر چه حسیتر كردن آن، طرح داستانی پرتحرك و جذاب را ترسیم می‌كند. وی طرح خود را با نهایت ایجاز در دو بیت بیان كرده و مابقی ابیات را به تفسیر و تشریح مفهوم مزبور اختصاص می‌دهد:با مریدان شیخی از راه درازآسیا سنگی همی‌آورد بازاز قضا بشكست آن سنگ گرانشیخ را حالت پدید آمد بر آنفی‌الواقع در سه مصراع نخست طرح داستانی ـ كه به لحاظ سینمایی سخت درخور گسترش است ـ به پایان میرسد و در مصراع چهارم تأثیر شكستن سنگ بر شیخ به شكل «پدید آمدن حالت» بیان می‌شود و در ابیات بعدی علت پیدایی حالت در ضمیر شیخ از زبان وی برای مریدان، بیان می‌گردد:جملة اصحاب گفتند ای عجبجان ازین كندیم ما در روز و شبهم زر و هم رنج ما ضایع بماندخود مگر این آسیا ضایع بمانداین چه جای حالت است آخر بگویما نمی‌دانیم این ظاهر بگویشیخ گفت: این سنگ از آن اینجا شكستتا ز سرگردانی بسیار رستگر نبودی این شكستن اندكیروز و شب سرگشته بودی بی شكیچون شكستی آمد او را آشكاردائما‌ً آرام یافت آن بی‌قرارچون ز سنگ این حالتم معلوم گشتحالی از سنگی دلم چون موم گشتچون به گوش دل شنیدم راز از اواوفتاد این حالتم آغاز از اوهر كرا سرگشتگی پیوسته شدچون شكست آورد كلی رسته شدهر كه او سرگشته و حیران بمانددرد او جاوید بی‌درمان بمانداز همه كار جهان نومید شدكار او خون خوردن جاوید شدتمام توضیحاتی كه بعد از شكستن سنگ در توجیه و تبیین یك اصل و دستور عمل عرفانی آمده فاقد ارزش تصویری است. زیرا با شكستن و توقف سنگ، در واقع حركت در طرح داستانی نیز متوقف می‌شود. اما نویسنده‌ای كه دغدغه و شم‌ّ داستانی دارد با الهام گرفتن از همان سه مصرع نخست این حكایت می‌تواند فیلمنامه‌ای متناسب با خواسته‌های امروزی جامعه و منطق بر دیدگاههای خویش همچون فیلمنامه «سفر سنگ»، كار مسعود كیمیایی، ساخته و پرداخته كند.چند سال پیش از تلویزیون خودمان فیلمی داستانی پخش شد كه شناسنامه پایانی‌اش حكایت از آن داشت كه فیلم، تولید تلویزیون اسپانیاست. داستان این فیلم عینا‌ً در مصیبت‌نامه عطار در قالب حكایتی نیمه‌بلند آمده است:.... حضرت عیسی(ع) غرق در نور نبوت در راهی می‌رود. از قضا مردی نیز با او همسفر می‌شود. در طول راه حضرت كه سه قرص نان همراه دارد، یك قرص از نانها را به همسفر خود می‌دهد و دیگری را خود می‌خورد:پس، از آن سه گرده یك گرده بمانددر میان هر دو ناخورده بماندوقتی حضرت عیسی(ع) برای آوردن آب به سمت روخانه‌ای می‌رود، همسفر او سومین قرص نان را هم می‌خورد. حضرت چون باز‌می‌گردد سراغ آن قرص نان را می‌گیرد. همسفر اظهار بی‌اطلاعی می‌كند. آن دو به راه خود ادامه می‌دهند تا به «دریا»یی می‌رسند.حضرت دست همسفر خود را می‌گیرد و او را به نیروی معجزه خویش قدم‌زنان از روی آب عبور می‌دهد. وقتی به ساحل می‌رسند حضرت عیسی(ع) همسفر خود را به خدایی كه به یمن قدرت او این معجزه صورت گرفته، قسم می‌دهد كه بگوید نان آخرین را كه خورده است! همسفر باز هم اظهار بی‌اطلاعی می‌كند. حضرت به رغم نفرتی كه در دلش پدید آمده همچنان به راه ادامه می‌دهد. ناگاه از دور آهویی دیده می‌شود:همچنان می‌رفت عیسی زو نفورتا پدید آمد یكی آهو ز دورحضرت آهو را صدا می‌كند. عطار این قسمت از داستان را كاملا‌ً با شگردی سینمایی بیان می‌كند تا ذبح آهو ـ كه علی‌الظاهر عملی خشونت‌بار است ـ لطف و مهربانی و رأفت ذاتی حضرت عیسی(ع) را مخدوش نسازد. به بیان عطار، در یك نمای كوتاه آهو در كنار حضرت دیده می‌شود و در نمای بعد فقط خون آهو بر زمین دیده می‌شود. در بیت زیر این مونتاژ قریحی دورنما كه در ذهن عطار صورت گرفته به بهترین شكل نمایان است:خواند عیسی آهوی چالاك راسرخ كرد از خون آهو خاك راحضرت، آهو را كباب كرده اند و كمی می‌خورد ولی همسفر شكم خود را تا خرخره از گوشت آهو پر می‌كند:كرد بریان اندكی هم خورد نیزتا به گردن سیر شد آن مرد نیز!سپس حضرت استخوانهای آهو را جمع می‌كند و با دمیدن بر استخوانها، آهو دیگر بار زنده شده به پیامبر حق ادای احترامی كرده دوان دوان راه صحرا پیش می‌گیرد:هم در آن ساعت مسیح رهنمایگفت ای همره به حق آن خدایكاین چنین حجت نمودت این زمانكآگهم كن تو از آن یك گرده نان!همسفر این بار هم با لحن توهین‌آمیزی اظهار بی‌خبری می‌كند. حضرت به راه خود ادامه می‌دهد و همچنان مرد را هم به همراه می‌برد:همچنان آن مرد را با خویش بردتا پدید آمد سه كوه خاك‌ِ خ‍ُردكرد آن ساعت دعا عیسی پاكتا زر صامت شد آن سه پاره خاكحضرت بعد از اظهار این معجزه به همسفر خود می‌گوید كه از این سه كپه طلا یكی از آن توست و دیگری از آن من و سومی از آن‌ِ كسی كه سومین قرص نان را خورده است!مرد را رگ‌ِ طمع می‌جنبد و به انگیزه تصاحب طلا دست از كذب برداشته و برای اولین بار «راست» می‌گوید:مرد را چون نام زر آمد پدیدای عجب حالی دگر آمد پدیدگفت پس آن گ‍ِرده نان من خورده‌امگرسنه بودم نهان من خورده‌ام!حضرت با شنیدن این پاسخ می‌گوید كه من از طلا بیزارم، هر سه كپه از آن تو! گفتنی است كه فیلم داستانی تولیدشده در تلویزیون اسپانیا از این نقطه آغاز می‌شود. یعنی مردی به سه كیسه طلا میرسد و...شاید حذف ابتدا و انتهای این حكایت كه در آن شخصیت پیامبر خدا دارای نقش كلیدی است به دلیل پرهیز از «شعاع تقدس» یا پرهیز از سختیهای به تصویر درآوردن معجزاتی چون عبور از روی آب و زنده كردن اسكلت آهو و یا به هر دو دلیل ذكرشده، صورت گرفته باشد.در ادامة حكایت حضرت عیسی كه مرد را لایق همسفری با خود نمی‌داند از او جدا می‌شود:این بگفت و زین سبب رنجور شدمرد را بگذاشت وز وی دور شددر اینجا مرد طماع كه از همراهی با پیامبر خدا بازمانده با سه كپه طلا در «جلو صحنة حكایت» باقی می‌ماند. چیزی نمی‌گذرد كه دو تن از راه می‌رسند و برق طلا آنها را نیز مبتلا می‌كند:یك زمان بگذشت دو تن آمدندهر دو زر دیدند دشمن آمدندآن نخستین گفت: جمله زر مراست!وان دو تن گفتند: این زر آن‌ِ ماست!گفتوگوی و جنگشان بسیار شدهم زبان هم دستشان از كار شدعاقب راضی شدند آن هر سه خامتا به سه ح‍ِص‍ّه كنند آن زر تمامگرسنه بودند آنجا هر سه كسبرنیامدشان ز گرسنگی ن‍َف‍َسآن یكی گفتا كه: جان به از زرمرفتم اینك سوی شهر و نان خ‍َر‌َم!هر دو تن گفتند: اگر نان آوریدر تن رنجور ما جان آوریتو به نان رو! چون رسی از ره فراززر كنیم آن وقت از سه حص‍ّه بازمرد حالی زر به یار خود سپردره گرفت و دل به كار خود سپرد!این «دل به كار خود سپردن!» گزارشی از درون پرغوغای مرد است و تمهیدی برای ظهور نقشه‌ای كه او در سر می‌پرورد: كشتن دو رقیب دیگر با زهری كه در طعامشان می‌كند...شد به شهر و نان خرید و خورد نیزپس به حیلت زهر در نان كرد نیزتا بمیرند آن دو تن از نان اواو بماند وان همه زر زان‌‌ِ اودو گرسنه باقی‌مانده نیز در غیاب مردی كه به شهر رفته نقشه قتل او را می‌كشند تا سهم او را تصاحب كرده بین خویش تقسیم كنند:وین دو تن كردند عهد آن جایگاهكان دو برگیرند آن یك را ز راهپس كنند آن هر سه حص‍ّه از دو بازچون قرار افتاد، مرد آمد فرازهر دو تن كشتند او را در زمانبعد از آن مردند چون خوردند نان!فیلم مورد اشاره در همین نقطه كه محل ظهور مجدد عیسی(ع) در حكایت است به پایان میرسد:عیسی مریم چو باز آنجا رسیدكشته را و مرده را آنجا بدیدگفت اگر این زر بماند برقرارخلق ازین زر كشته گردد بی‌شمارپس دعا كرد آن زمان از جان‌ِ پاكتا شد آن زر همچو اول باز خاكگفت: ای زر! گر تو یابی روزگاركشته گردانی به روزی صد هزار!مهم نیست كه اصل این حكایت از جهان مسیحیت است یا از جهان اسلام یا اصلا‌ً ریشه در قصه‌های سنسكریت دارد، و آیا در زمان استیلای مسلمین بر اندلس از جهان اسلام به غرب رفته یا از غرب وارد حوزة فرهنگی مسلمین گشته است.برای قصه‌نویسان یا دست‌اندركاران فیلمنامه باید طرح داستانی و پیام انسانی و قابلیتهای نمایشی حكایاتی از این قبیل، اهمیت داشته باشد و مد نظر قرار بگیرد.???در پایان بررسی برخی از متون منظوم باید به این نكته هم اشاره كنیم كه از گنجینه گرانبهای شعر فارسی شاید كمترین كاربرد در عرصه مورد نظر ما را اشعار تغزلی ـ عرفانی و غیر عرفانی ـ داشته باشد. اما در لابه‌لای همین اشعار نیز گاه به تشبیهات یا استعارات و كنایه‌هایی برمی‌‌خوریم كه از پتانسیل‌ِ تصویری بالایی برخوردارند و می‌توانند مایه الهام فیلمنامه‌نویس و در نتیجه غنای‌ِ بلاغی زبان سینمایی شوند. از دیگر سو مطالعة این دسته از اشعار فارسی، دست كم می‌تواند فیلمنامه‌نویسان ما را در نوشتن دیالوگهای قوی و موجز و متناسب با حوادث سینمایی، یاری دهد و به رفع نقیصة ضعف دیالوگ منجر شود ـ ضعفی كه سالهای سال است در سینمای ما همچنان به قوت خود باقی مانده! توجه به حوزه‌های مطالعاتی كارگردانان یا فیلمنامه‌نویسانی كه شهرتی در نوشتن «دیالوگهای قوی» دارند، گواه روشنی بر مدعای ماست.نكتة دیگری كه اشاره به آن در این جایگاه ضروری است توجه به اشعار روایی در عرصة شعر نو است. به عنوان مثال مهدی اخوان ثالث كه در بیشتر سروده‌های نیمایی‌اش لحن روایی را اختیار كرده و خود خویشتن را نقال و «راوی افسانه‌های رفته از یاد» می‌خواند، آثاری دارد كه در آنها قابلیتهای تصویری و سینمایی به خوبی مشهود است. سروده‌هایی چون: قصة شهر سنگستان، خان هشتم، كتیبه و غیره.و صاحب این قلم در شگفت است از سینماگران حرفه‌ای و آماتور ایران كه چرا هیچ یك تاكنون فی‌المثل به صراحت «فیلم» ساختن از اثری مستعد‌ِ نمایش و سینما، چون «كتیبه» اخوان نیفتاده است.فصلنامه شعرسید حسن حسینیلینک:عطار،تمثیل و سمبولیسم عرفانی (1)
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 477]
-
گوناگون
پربازدیدترینها