«فال زدن»؛ خوب یا بد

در این مقاله در صدد بررسی موضوع «فال زدن» هستیم که البته در روزهای اول سال بازارش حسابی داغ می شود!

«فال زدن»؛ خوب یا بد؟!

«فال زدن» یا «تفأّل» به معنای آن است که انسان در مورد مسائل و امور آینده گمانی را پیدا کند و در مورد آن مسائل منتظر وقوع باشد. از این رو می تواند فال بد و یا فال خوب بزند. بدین معنا که در مورد مسائل آینده گمان بد داشته باشد که آنها به نحو بد و شومی رخ خواهند داد و یا گمان خیر و خوبی داشته باشد و منتظر خبرها و وقایع خوب و نیکو در آینده باشد. برای فال بد، کلمه «طائر» به کار برده شده است و به اصطلاح آن را تطیّر هم می نامند. زیرا در میان اعراب جاهلیت فال بد را بر اساس پرنده ها می گرفتند. یعنی برخی از پرنده ها (مثلاً جغد) را شوم می دانستند و از فال بد زدن را هم تطیّر می نامند.

روشهای فال زدن!

روشهای فال زدن مختلف است. برخی از افراد با دیدن علائم و نشانه هایی در اطراف خود ولو آنکه مستقیماً ارتباطی منطقی میان آن پدیده ها و علائم نباشد، فال می زنند. مثلاً با دیدن گربه ی سیاه و یا کلاغ و یا جغد و نظایر آنها فال بد می زنند و روزشان را روز شومی تلقی می کنند. برخی دیگر با مراجعه به کتب اشعار فال می زنند که معمولاً نیز اشعار را به نحو خوب و نیکو تفسیر کرده و فال نیک می زنند. ایرانی ها هم که از قدیم رسم داشته اند بر سر سفره ی هفت سین در نوروز تفأّلی به حافظ بزنند و «الا یا ایها السّاقی» بخوانند!

کسی آمد خدمت حضرت هادی (علیه السلام) و از ایشان درباره ی چهارشنبه ی آخر سال (و یا چهارشنبه ی آخر ماه) سوال کرد. امام فرمود: هر کس که به رغم کسانی که چنین فال بد می زنند بیرون رود و برخلاف آنها عمل کند خداوند بخاطر مخالفت با این تطیّر و فال بد زدن، او را از هر آفت و بیماری حفظ می کند

بعضی ها هم ادعای فال گرفتن و پیش بینی دقیق آینده را دارند که البته هدفی جز سرکیسه کردن آدمهای ساده لوح ندارند! خطهای کف دست و سنگ و مهره و غیره ابزار این جور آدمهاست که نه فقط گمان و ظن در مورد مسائل آینده بلکه ادعای آن را دارند که می توانند حوادث آتیه را به نحو صد در صد درستی پیش بینی کنند!
فال

فال بد ممنوع!

در معارف اسلامی ما فال بد زدن به شدت مورد نهی قرار گرفته است و امری مطرود و غیرقابل قبول شمرده شده است. پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: رفعت عن امتی الطیره؛ در امت من فال بد زدن وجود ندارد. خود ایشان هیچ گاه فال بد نمی زدند و می فرمودند: إذا تطیِرت فامض و إذا ظننت فلا تقض و إذا حسدت فلا تیغ، چون فال بد زدی برو اقدام کن و چون ظن و گمان داشتی قضاوت مکن و چون حسد بردی تجاوز منما. بنابراین در صورتی که فال بدی زده شد شخص باید برعکس به همان عمل اقدام نماید. امام صادق (علیه السلام) این مطلب را با تفضیل بیشتری بیان فرموده اند: تطیر و فال بد زدن چیزی است که اگر سخت بگیری بر تو سخت می گیرد و اگر سست بگیری بر تو سست می گیرد و اگر اعتنا نکنی می بینی که هیچ چیز نبوده است. بر اساس فرمایش حضرت امام صادق (علیه السلام) فال بد زدن انسان را دچار سختی و گرفتاری می کند و در صورتی که بدان اعتنایی نشود معلوم می شود که اساساً بدی و شری در میان نبوده است بلکه صرفاً توهم شخص فال زننده بوده است.

از این رو مسأله تطیر و فال بد زدن به هر عنوانی در اسلام محکوم است و در سراسر تعایم اصیل اسلامی کلمه ای موافق آن پیدا نمی شود.

چهارشنبه سوری و فال بد زدن!

همچنین نقل شده است کسی آمد خدمت حضرت هادی (علیه السلام) و از ایشان درباره ی چهارشنبه ی آخر سال (و یا چهارشنبه ی آخر ماه) سوال کرد. امام فرمود: هر کس که به رغم کسانی که چنین فال بد می زنند بیرون رود و برخلاف آنها عمل کند خداوند بخاطر مخالفت با این تطیّر و فال بد زدن، او را از هر آفت و بیماری حفظ می کند.

فال بد زدن گناه است!

تطیّر و فال بد زدن نه تنها اثرات سوئی بر زندگی شخص و اجتماعی انسان دارد بلکه از نظر معارف ما گناه نیز به شمار می رود. از این رو رسول اکرم (ص) فرموده اند: کفاره ی تطیّر و فال بد زدن توکل است. کفاره در جایی مطرح می شود که گناه باشد. پس حضرت می فرمایند: توکل کنید تا اثر گناه تطیّر و فال بد زدن از بین برود.

در معارف اسلامی ما فال بد زدن به شدت مورد نهی قرار گرفته است و امری مطرود و غیرقابل قبول شمرده شده است. پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: رفعت عن امتی الطیره؛ در امت من فال بد زدن وجود ندارد

این موضوع تا جایی اهمیت دارد که در صورت تکرار آن و فال بد زدن همیشگی فرد دچار نوعی وسواس فکری و بدبینی و سوءظن مدام می شود که از نظر سلامت روحی و معنوی به شدت وی را دچار آسیب می نماید و تشویش های ذهنی و فکری در برخی موارد ممکن است تا جایی توسعه یابد که فرد را در زندگی فلج کند و او به هیچ کاری اقدام ننماید. زیرا در انجام هر کاری نوعی بدی و شر مشاهده می کند!

فال نیک بزنید!

در مقابل اثرات منفی و زیانبار فال بد زدن که به شدت در معارف و آموزه های اسلامی مورد نهی واقع شده است، فال نیک زدن توصیه شده است. پیامبر اکرم (ص) همواره اشیاء و امور را به فال نیک می گرفتند. نقل است که هنگام نوشتن معاهده ی صلح با اهالی مکّه در صلح حدیبه، کسی که از جانب ابوسفیان نزد پیامبر (ص) آمد شخصی بود به نام سهیل. رسول اکرم (ص) این موضوع را به فال نیک گرفتند و فرمودند سهل امرنا، امر و کار بر ما آسان شد. فال نیکو زدن سبب می شود روحیه ی شخص در انجام کارها بالا برود و این کمترین فایده ی فال نیک زدن است. در مراحل بالاتر از نظر روانشناسی سبب می شود انسان همواره نیمه ی پر لیوان زندگی را ببیند و بدین ترتیب با دیدن خوبی ها و نعمات الهی احساس رضایتمندی در زندگی را پیدا کند.

رضایت الهی در فال نیک زدن!

انسانی که اشیاء و امور را به فال نیک می گیرد همواره خود را به دیدن نعمت های الهی عادت می دهد و همین رویه علاوه بر رضایتمندی در زندگی شخص سبب می شود همواره شاکر درگاه الهی باشد و خداوند نیز از او رضایت داشته باشد. در حدیث قدسی است که من نزد حسن ظن بنده ی خود هستم. به بیان دیگر حسن ظن به خداوند در امور سبب می شود روحیه ی توکل و شکرگزاری در انسان بالا رود و در سختی ها و مصائب او را یاری دهد. بر این اساس با توجه به آموزه های اسلامی همان قدر که از فال بد زدن نهی شده است، به فال نیک زدن تشویق شده است. بنابراین سعی کنید همیشه خوبی ها را در زندگی تان ببینید و امور را به فال نیک بگیرید.

پایان سخن ....

اگر اول سال جای خوبی می روید و یا انسان باایمانی سال را برایتان می آورد و یا سفره هفت سین می چینید و یا هزاران کار دیگر که می کوشید سالتان را نیکو کنید، در همه ی آنها اگر توکل به خدا کنید و همه را نعمات و الطاف الهی ببینید، مطمئن باشید خداوند خودش برکت را به سالتان خواهد داد. فال بد نزنید که به هیچ وجه مرضیّ رضای الهی نیست و برکت الهی را از سالها و روزهای عمرتان می برد!

گروه دین تبیان